Strój krakowski

Ludność zamieszkującą tereny rolniczo-przemysłowe, położone wokół Krakowa (obecnie wsie te stanowią często jego dzielnice) określa się mianem Krakowiaków Zachodnich. Nosili oni najbardziej znany polski strój ludowy. Ważnym momentem dla utrwalenia się jego popularności i uznania go już w XIX w. za narodowy, stały się wydarzenia związane z Powstaniem Kościuszkowskim (1794 r.). Wtedy to Naczelnik Kościuszko przywdział krakowską sukmanę, dla podkreślenia zasług chłopów-kosynierów w zwycięstwie pod Racławicami. Sukmana i rogatywka po utracie niepodległości stały się rodzajem uniformu wojskowego, używanego zarówno na ziemiach polskich jak i poza nimi.
Ponadto na rozwój i popularyzację stroju krakowskiego wpłynęło także istnienie w latach 1815-1846 Rzeczpospolitej Krakowskiej, a w większym jeszcze stopniu fascynacja kulturą tego regionu artystów młodopolskich. Ich powstałe na przełomie XIX i XX w. dzieła spowodowały rozprzestrzenienie się tzw. mody krakowskiej na obszarze całej Polski. Uszyte według niej ubiory noszone były na wsi jako strój odświętny, a w mieście stały się okazjonalnie używanym kostiumem, uświetniającym uroczystości kościelne i państwowe.
Charakterystycznym dla tego regionu kobiecym nakryciem głowy były chusty czepcowe: białe z haftem lub kolorowe z nadrukiem. Nosiły je przede wszystkim mężatki, ale także i panny. Te ostatnie przystrajały je dodatkowo kwiatami i kolorowymi szpilkami, a spod chusty widoczne były ich warkocze. W dni chłodne, przy okazjach mniej reprezentacyjnych, kobiety zakładały na głowę małe chustki tybetowe lub jedwabne, wiązane na karku. Były one najczęściej czerwone lub ozdobione kwiatowymi motywami utrzymanymi w gamie czerwieni (najczęściej róża z listkami i pąkami). Ponadto, do ślubu i będąc druhnami dziewczęta zakładały wianki z różnobarwnych sztucznych kwiatów. Krakowianki przywdziewały koszule z lnianych tkanin samodziałowych lub bawełnianych płócien fabrycznych. Na nie zakładały gorsety lub kaftany oraz długie, sięgające prawie do ziemi spódnice, osłonięte krótszymi nieco zapaskami, zakrywającymi przód, boki a także część tyłu spódnicy. Jako okrycia wierzchniego używały żupaników, sukienek, białych kożuchów i różnorodnych chust na ramiona. Nogi obuwały w sznurowane, czarne trzewiki na dosyć wysokim obcasie lub w buty z cholewami i harmonijką w okolicach kostki (takie jak męskie). Kosztownym uzupełnieniem stroju była biżuteria z korala prawdziwego lub jego imitacji: noszono koralowe naszyjniki, niekiedy z krzyżem, spinki do koszul oraz pierścienie.
Strój męski, tak jak i kobiecy, szyto prawie wyłącznie z tkanin fabrycznych. Jego najważniejszym elementem, wręcz utożsamianym z regionem, była biała sukmana. Na głowę zakładał Krakowiak czarny kapelusz z główką wysoką i stożkowatą lub niską i miękką, białą magierkę lub czerwoną rogatywkę. Nosił koszulę z lnianego płótna samodziałowego lub bawełnianego fabrycznego o kroju przyramkowym, wpuszczoną w spodnie, szyte z bawełnianej tkaniny, przeważnie w wąskie czerwone paski lub z białego samodziału lnianego. Na koszulę zakładał kaftan bez rękawów lub z rękawami, sukmanę, płótniankę, a zimą biały kożuch z mankietami i kołnierzem z czarnego futra. W czasie dni wilgotnych dla ochrony kożucha zakładano na niego sukmanę. W pasie Krakowiak opasywał się pasami dwojakiego rodzaju: z brzękadłami lub trzosem, na nogi zakładał buty z cholewami, owijając uprzednio stopę lnianą onucą. Uzupełnieniem stroju były srebrne lub bakwunowe spinki oraz pierścienie z koralem lub jego imitacją.


Źródło: Stroje ludowe